Jesteś tutaj

Wady wymowy

Wady wymowy w pigułce. Czyli co rodzic przedszkolaka wiedzieć powinien.

Jak co roku wrzesień jest okresem przesiewowych badań logopedycznych w naszym przedszkolu. Logopedzi oceniają rozwój mowy dziecka w oparciu o wiedzę dotyczącą prawidłowości rozwoju języka. W przypadku stwierdzenia wadliwej artykulacji bądź innych nieprawidłowości w rozwoju mowy dziecko zostaje objęte terapią logopedyczną na terenie przedszkola przez naszych logopedów.

Z roku na rok obserwujemy rosnącą liczbę dzieci, u których stwierdza się wadliwą wymowę, co często budzi uzasadniony niepokój rodziców.

W każdym wieku dziecko powinno nabyć określoną liczbę głosek i w odpowiedni sposób je realizować. Niestety nie zawsze rozwój mowy przebiega prawidłowo. Do najczęściej występujących wad wymowy wymagających interwencji logopedy zaliczamy te o charakterze zniekształcenia brzmienia głosek, oraz wszelkie zastępowanie głosek trudniejszych do wymówienia głoskami łatwiejszymi.

Charakterystyczne dla wieku przedszkolnego wady wymowy:

Sygmatyzm (seplenienie):

Wada polegająca na nieprawidłowej artykulacji spółgłosek detalizowanych czyli ś ź ć dź s z c dz sz rz cz dż. Jeżeli zaburzenia artykulacji będą dotyczyły którejkolwiek z tych głosek to będzie to właśnie sygmatyzm.

Ze względu na sposoby wadliwych realizacji tych głosek możemy wyróżnić: opuszczanie głoski (dziecko w ogóle głoski nie realizuje), zastępowanie jednych głosek innymi głoskami oraz deformację głosek.

Najczęściej spotyka się następujące zastępowanie głosek: głoski sz rz cz dż zastępowane są przez łatwiejsze s z c dz, szeregi sz rz cz dż s z c dz zastępowane są przez ś ź ć dź.

Do deformacji najczęściej spotykanych w przedszkolu zaliczyć można przede wszystkim seplenienie międzyzębowe. Charakteryzuje się ono tym, że przy artykulacji głosek z tych trzech szeregów (wszystkich, dwóch lub jednego) lub dodatkowo innych głosek (najczęściej t d n) czubek języka wsuwa się między zęby. Wsuwanie języka między zęby jest wadą, która samoistnie nie minie.

Rotacyzm: zaburzona artykulacja głoski r:

Wyróżniamy trzy główne rodzaje rotacyzmu: opuszczanie głoski r, zastępowanie głoski r innymi głoskami, deformację głoski r.

Zastępowanie głoski r odbywa się przede wszystkim za pomocą głosek wymawianych już poprawnie- najczęściej są to l, j, rzadziej ł, u, w. Dziecko przed piątym i około piątego roku życia ma jeszcze prawo zastępować rozwojowo głoskę r przez l.

Deformacje głoski r polegają na tym ,że dziecko tworzy zamiast głoski r dźwięk nie występujący w systemie fonetycznym języka polskiego. Na skutek zmiany miejsca artykulacji jej brzmienie jest zdeformowane. Rodzaj takiej deformacji określa się w zależności od miejsca, w którym dziecko realizuje zdeformowany dźwięk. Rotacyzm może być wtedy np. gardłowy, nosowy, języczkowy, krtaniowy, wargowy itp.

Nieprawidłowa artykulacja głoski k g (kappacyzm i gammacyzm):

Głoski k oraz g są opuszczane (komin- omin), zastępowane przez inne głoski- najczęściej t d (koń- toń, garnek- darnet) lub są zniekształcane (przemieszczenie miejsca artykulacji przeważnie do krtani).

Nieprawidłowa artykulacja głoski l (lambdacyzm):

Najczęstszą nieprawidłową realizacją tej głoski jest zastępowanie jest przez głoskę j (lampa- jampa, lody- jody). Równie często diagnozuje się deformację głoski l i jest to l międzyzębowe. Najczęstszą przyczyną lambdacyzmu jest brak pionizacji języka i obniżona sprawność aparatu artykulacyjnego.

Nieprawidłowa artykulacja głosek f w:

Ta grupa głosek najczęściej jest zastępowana przez innego głoski już poprawnie wymawiane (są to przede wszystkim głoskami: p b).

Wymowa bezdźwięczna:

Polega na braku realizacji spółgłosek dźwięcznych i zastępowaniem ich bezdźwięcznymi odpowiednikami.

Wyróżniamy wymowę bezdźwięczną całkowitą (zaburzeniu ulegają wszystkie głoski dźwięczne, które mają swoje bezdźwięczne odpowiedniki) i częściową(zaburzenia ulega tylko część głosek). Wymowie bezdźwięcznej towarzyszy zazwyczaj obniżone napięcie mięśni warg i policzków oraz monotonny, cichy głos.

Zastępowanie głosek dźwięcznych bezdźwięcznymi pojawiać się może jako wada samodzielna lub w połączeniu z innymi zaburzeniami artykulacji. Mowa bezdźwięczna znajduje odzwierciedlenie w pisaniu i czytaniu! Po zdiagnozowaniu u dziecka mowy bezdźwięcznej konieczne jest wykonanie badania słuchu.

Nosowanie:

Jest to zaburzenie artykulacji i zaburzenia barwy głosu w następstwie wadliwego rezonansu nosowego, mówienie z nieprawidłowym poszumem nosowym. Wyróżniamy nosowanie otwarte (charakteryzuje się tym, że artykulacji głosek ustnych towarzyszy nadmierny rezonans nosowy), zamknięte (zmniejszenie rezonansu nosowego podczas artykulacji głosek nosowych) i mieszane.

Jąkanie:

W okresie kształtowania się mowy (tj. właśnie w wieku przedszkolnym 3-6 lat) mówimy o rozwojowej niepłynności mówienia. W wielu przypadkach niepłynność jest zjawiskiem przejściowym i z wiekiem zanika. Zdarza się jednak, że przekształca się ona w jąkanie, które może towarzyszyć dziecku przez długo okres czasu.

Rozwojowa niepłynność mowy jest to zaburzenie swobodnego przechodzenia od jednego elementu wypowiedzi do drugiego oraz zakłócenie jej tempa i rytmu w okresie intensywnego rozwoju językowego. Pojawia się ona w wieku przedszkolnym i związana jest z ogólną ruchliwością dziecka, bardzo szybkim wzbogacaniem się języka i rozwojem myślenia. Rozumienie mowy rozwija się szybciej niż umiejętności wypowiadania się. Reagując zwykle emocjonalnie, dziecko nie może należycie wyrazić swoich myśli i tego co chce powiedzieć.

Opóźniony rozwój mowy:

Może on współwystępować z wadami artykulacyjnymi, lecz ponad to cechuje go opóźnienie w sferze słowno pojęciowej:

· dziecko ma ubogi zasób słownictwa

· mówi mało i trudno nawiązuje kontakt słowny

· budowane zdania są niepełne i agramatyczne

· dziecko nie rozumie wielu pojęć

· ma trudności w analizie słuchowej

· dziecko jest nieśmiałe, zahamowane

W przypadku zdiagnozowania wady wymowy lub nieprawidłowości w jego rozwoju logopedzi rozpoczynają terapię dostosowaną do indywidualnych potrzeb danego dziecka. Zachęcamy do współpracy, korzystania z porad i wskazówek do ćwiczeń zamieszczonych w indywidualnym zeszycie dziecka. Tylko systematyczna i wytrwała praca nad prawidłową wymową może przynieść pożądane efekty.

Opracowała: Sylwia Mańkowska

Mamo, Tato poćwicz razem ze mną – domowe ćwiczenia logopedyczne.

Poniżej prezentuję przykładowe ćwiczenia do zastosowania w terapii wad wymowy oraz profilaktyce logopedycznej u dzieci w wieku przedszkolnym.

Ćwiczenia słuchowe

W terapii logopedycznej bardzo ważną grupę ćwiczeń stanowią ćwiczenia rozwijające funkcje słuchowe, gdyż często opóźnienia czy zaburzenia rozwoju mowy pojawiają się na skutek opóźnień rozwoju słuchu fonematycznego/ tzw. słuchu mownego/. Stymulując funkcje słuchowe przyczyniamy się do prawidłowego rozwoju mowy dziecka.

Przykłady dla dzieci młodszych: (3-4 latki)

„ Co słyszę?” – dzieci siedzą z zamkniętymi oczami i nasłuchują, rozpoznają odgłosy dochodzące z sąsiedztwa, ulicy.
„ Zgadnij, co wydało dźwięk?” – uderzanie łyżeczką w szkło, metal, kamień, drewno itp. Toczenie różnych przedmiotów po podłodze / np. piłki, kasztana, kamienia/, rozpoznawanie odgłosu przez dzieci.
Rozpoznawanie różnych przedmiotów w zamkniętym pudełku po wydawanym odgłosie – groch, kamyki, gwoździe, cukier, kasza itp.
Memo dźwiękowe – dobieranie takich samych dźwięków ukrytych w jajku niespodziance
Szukanie ukrytego zegarka, dzwoniącego budzika – poszukiwanie źródła dźwięku
Rozróżnianie i naśladowanie głosów zwierząt: kota, psa, krowy, kury, koguta, kaczki, gęsi itp.
Rozróżnianie odgłosów pojazdów: samochodu, pociągu, motoru, traktora itp.
Rozpoznawanie po dźwięku różnych urządzeń domowych, np. odkurzacz, mikser, suszarka itp.

Przykłady dla dzieci starszych: (5-6 latki)

Wyróżnianie wyrazów w zdaniu. ( stawiamy tyle klocków, rysujemy tyle kółeczek, klaszczemy tyle razy ile słów słyszy dziecko w wypowiadanym zdaniu). Np. Ala ma kota.
Wydzielanie sylab w wyrazach poprzez wystukiwanie sylab, wyklaskiwanie
Wyszukiwanie słów z podaną przez sylabą. Np. la… (lato, latawiec, lalka)
Wyszukiwanie imion rozpoczynających się od samogłoski, następnie od podanej spółgłoski.
Wydzielanie spółgłosek nagłosowych przez przedłużanie nagłosu, np. ssssamolot, szszszafa.
Zabawy z rymami. Wymyślanie rymującego się słowa np. bułka – półka, kotek - młotek

Ćwiczenia oddechowe:

Ćwiczenia oddechowe poprawiają wydolność oddechową, sprzyjają wydłużaniu fazy wydechowej, co powoduje poprawę jakości mowy. Mają również działanie relaksujące. Można je urozmaicić wykorzystując różne ogólnodostępne przedmioty.

· Wdech nosem ( usta zamknięte) i wydech ustami.

· Dmuchanie na płomień świecy. (mocno by zgasła, lekko by nadal była zapalona)

· Dmuchanie na kulkę z waty, na wiatraczek.

· „ Zdmuchiwanie mlecza” – długo, aż spadną wszystkie nasionka.

· Naśladowanie odgłosów lokomotywy – wydmuchiwanie „nadmiaru pary” – ffff, szszsz.

· Wyścigi chrupek kukurydzianych po stole – dmuchanie w parach (rodzic- dziecko).

· Dmuchanie na piórko, aby nie spadło.

· Liczenie na jednym wydechu.

Ćwiczenia motoryki narządów artykulacyjnych

U większości dzieci z wadą wymowy występuje obniżona sprawność narządów artykulacyjnych / języka, warg, policzków, podniebienia miękkiego/. Czasem przyczyną wady wymowy są nieprawidłowości w budowie anatomicznej narządów mowy, np. zbyt krótkie wędzidełko podjęzykowe. Przyczyną bywają także, szczególnie u dzieci młodszych, nieprawidłowe nawyki związane z połykaniem lub oddychaniem. Poprawna artykulacja wymaga precyzyjnych ruchów i sprawnie działającego narządu artykulacyjnego, dlatego właściwą terapię zawsze poprzedzają ćwiczenia motoryki.

Ćwiczenia te muszą być wykonywane systematycznie, często i najlepiej przed lustrem, by dziecko mogło kontrolować prawidłowe ułożenie np. języka i warg. Warto włączyć element zabawy by ćwiczenie nie było zbyt żmudne i nieatrakcyjne dla dziecka.

Ćwiczenia warg:

· Wymawianie na przemian samogłosek „ a-o” przy maksymalnym oddaleniu od siebie wargi górnej i dolnej.

· Oddalanie od siebie kącików ust – wymawianie „ iii”.

· Zbliżanie do siebie kącików ust – wymawianie „ uuu”.

· Naprzemienne wymawianie „ i – u”.

· Cmokanie.

· Parskanie / wprawianie warg w drganie/.

· Wysuwanie warg w „ ryjek”, cofanie w „ uśmiech”.

· Nadymanie policzków, usta ściągnięte.

Ćwiczenia języka:

· „ Malowanie podniebienia- sufitu” czubkiem języka, usta szeroko otwarte.

· Dotykanie językiem do nosa, do brody, w stronę ucha lewego i prawego.

· Oblizywanie dolnej i górnej wargi przy ustach szeroko otwartych / krążenie językiem/.

· Wysuwanie języka w przód i cofanie w głąb jamy ustnej.

· Kląskanie językiem.

· Dotykanie czubkiem języka na zmianę do górnych i dolnych zębów, przy maksymalnym otwarciu ust / żuchwa opuszczona/.

· „Liczenie zębów” – dotykanie czubkiem języka górnych i dolnych zębów

· „Kotek” – oblizywanie językiem warg

Ćwiczenia usprawniające podniebienie miękkie:

· Wywołanie ziewania przy nisko opuszczonej szczęce dolnej.

· „ Chrapanie” na wdechu i wydechu.

· Wymawianie połączeń głosek tylnojęzykowych zwartych z samogłoskami, np. ga, go, ge, gu, gy, gi, gą, gę, ka, ko, ke, ky, ki, ku, ak, ok, ek, ik, yk, uk…

· Nabieranie powietrza przez usta i zatrzymanie go w policzkach. Wypuszczanie powietrza nosem.

· Przenoszenie za pomocą słomki skrawków papieru z jednego miejsca na inne.

· Głębokie oddychanie przez usta z zatkanym nosem.

Ćwiczenia prawidłowego połykania

(wyrobienie nawyku połykania z językiem ułożonym na wałku dziąsłowym):

· Unoszenie języka na wałek dziąsłowy za górnymi zębami przy otwartych a następnie zamkniętych ustach.

· Lizanie czubkiem języka wałka dziąsłowego. „Malowanie kropek na suficie”

· Trzymanie czubkiem języka cukierka tik-tak przy wałku dziąsłowym, jednoczesne połykanie śliny.

· Ćwiczenie jak wyżej z kawałeczkiem czekolady lub chrupka kukurydzianego przyklejonym do wałka dziąsłowego.

Miłej zabawyJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJ

Opracowała: Sylwia Mańkowska